21η Απρίλη 1967: Μνήμες και διδάγματα

Γράφει ο Βασίλης Καλαματιανός.

Αυτές τις ημέρες, 49 χρόνια μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21^ης Απρίλη και την εγκαθίδρυση της δικτατορίας στη χώρα, που κράτησε 7 χρόνια, θα γραφτούν πολλά και με σκοπιμότητες, αξιοποιώντας τόσο τα οικονομικά αδιέξοδα, τη φτωχοποίηση εργατικών και λαϊκών οικογενειών, αλλά και της χώρας, όσο και τη χρεωκοπία των κομμάτων και του πολιτικού συστήματος, στη συνείδηση του λαού μας.

Για το χαρακτήρα της δικτατορίας υπάρχουν αρκετές προσεγγίσεις καθώς και για τις αιτίες και τους υπεύθυνους. Αυτό που αναμφισβήτητα δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα είναι η άποψη ότι το στρατιωτικό πραξικόπημα ήταν ένα μεμονωμένο γεγονός ορισμένων “αφρόνων” μεσαίων στελεχών των ενόπλων δυνάμεων.

Αιτίες και υπεύθυνοι

Κύρια αιτία ήταν το ανελεύθερο, αντιδραστικό συνταγματικό και νομικό πλαίσιο, η λειτουργία του κράτους που διαμορφωνόταν μετά την απελευθέρωση και τον εμφύλιο, σε πλήρη συμφωνία των Κυβερνήσεων Αγγλίας, Αμερικής, της άρχουσας τάξης της χώρας και των κομμάτων της, του παλατιού, δηλαδή ένα μπλοκ των πιο αντιδραστικών δυνάμεων στον κόσμο και τη χώρα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ψήφιση του 1952 στη Βουλή απ' όλα τα κόμματα, με τιμητική εξαίρεση την ΕΔΑ, νόμου που διατηρούσε επ' αόριστο σε ισχύ τα έκτακτα μέτρα του 1947, που διατηρήθηκαν μέχρι το 1974.

Εφαρμογή αυτών των μέτρων από το Κράτος ήταν η αστυνομική βία και τρομοκρατία, αυθαιρεσίες των ΤΕΑ, τα κοινωνικά φρονήματα και οι αποκλεισμοί, οι τόποι εξορίας μέχρι το 1961, των στρατοδικείων και των εκτελέσεων, των φυλακισμένων πολιτικών κρατουμένων μέχρι το 1966.

Αυτό το πλαίσιο σε συνδυασμό με αντιθέσεις πολιτικών με το παλάτι για τον έλεγχο των Ενόπλων Δυνάμεων και ορισμένων εκσυγχρονισμών του κράτους και με την ανάπτυξη του εργατικού και φιλειρηνικού-αντιπολεμικού κινήματος, δημιούργησαν αδιέξοδα στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος.

Ακόμη, η άρνηση του αρχιεπισκόπου Μακαρίου να ενδώσει σε ΝΑΤΟική λύση του Κυπριακού, σε συνδυασμό με τις στρατηγικές επιδιώξεις των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ στη Μ. Ανατολή, ήταν οι παράγοντες που οδήγησαν στην οργάνωση, επιβολή και στήριξη της δικτατορίας.

Δεν μπορεί να αγνοείται το γεγονός ότι για διάφορους λόγους, αλλά και λόγω συνεχών παρεμβάσεων ξένων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, η σχέση του στρατού με την κάθε φορά πολιτική ηγεσία ήταν πιο σύνθετη. Έχουμε σειρά στρατιωτικών κινημάτων και δικτατοριών (Γουδί 1909, το 1916 και 1917, το 1922, το 1926, 1933, 1938 κ.ά.)

Έχει ιδιαίτερη σημασία να αναφερθεί ότι, αστοί πολιτικοί, δεν απέκλειαν πραξικοπήματα και στρατιωτικές δικτατορίες, με τον όρο να είναι προσωρινές, όπως έλεγε από το 1933 ο Γ. Παπανδρέου. Αυτό αποδείχνει και η πραγματοποίηση στο Χίλτον τεσσάρων διαλέξεων από το Σάββα Κωνσταντόπουλο που προπαγάνδιζαν τη δικτατορία και παρακολούθησαν στελέχη του αστικού πολιτικού κόσμου (Π. Κανελλόπουλος, Ι. Παρασκευόπουλος κ.ά.)

Το πραξικόπημα των συνταγματαρχών πρόλαβε αντίστοιχο σχέδιο φιλοβασιλικών αντιστρατηγών που είχε σχεδιαστεί για τις 22 Απρίλη.

Τα ξημερώματα της 21^η Απρίλη άρχισαν συλλήψεις, του τότε πρωθυπουργού Π. Κανελλόπουλου, υπουργών, στελεχών και βουλευτών των αστικών κομμάτων που οδηγήθηκαν σε ξενοδοχεία και χιλιάδων κομμουνιστών και αριστερών που οδηγήθηκαν στον Ιππόδρομο, σε φυλακές και αστυνομικά τμήματα σ' όλη τη χώρα.

Ένα ποίημα του Κ. Βάρναλη τον Οκτώβρη του 1935 είναι ενδεικτικό και της κατάστασης την 21^η Απρίλη του 1967.

Μας σιδεροδέσανε τα χέρια

και μας κλείσαν ολούθε μαλινχέρια.

Μας μετρήσανε, κάπου εξηνταριά

και μας ζυγιάσαν τη ψυχή βαριά.

Μουδιάσανε σφιχτόδετα καιρό

χέρι δεξί με χέρι αριστερό.

Μουδιασμένο και τ' άλλο μας, που εκράτει

βαλίτσα ή δέμα για τον Αη Στράτη.

Καταχαμ' Αρετή Μυαλό και Νιάτα!

Τον καλλιον ο χειρότερον επάτα...

Τυχερέ, κείνο τ' άθλιο δειλινό

σε δέσαν με το δάσκαλο Γλυνό...

Εκατοντάδες χιλιάδες κομμουνιστές, αριστεροί και άλλοι δημοκράτες προσάγονταν στα αστυνομικά τμήματα, εκβιάστηκαν, τους ασκήθηκε ψυχολογική βία και όχι μόνο, πάνω από 7 χιλιάδες οδηγήθηκαν στη Γυάρο και στη συνέχεια στη Λέρο.

Καθεστώς τρόμου

Λίγες ημέρες μετά το πραξικόπημα, την απαγόρευση των κομμάτων και την λογοκρισία στον τύπο, με διαταγή το Γενικού Επιτελείου Στρατού πραγματοποιήθηκε: Απαγόρευση λειτουργίας των συνδικάτων και κατάσχεση των περιουσιακών της στοιχείων. Άλλοι επαγγελματικοί ακόμη και αθλητικοί σύλλογοι διαλύθηκαν ή αντικαταστάθηκαν οι διοικήσεις τους από διορισμένους της χούντας. Καταργήθηκαν όλα τα αιρετά συμβούλια Δήμων και Κοινοτήτων και αντικαταστάθηκαν από διορισμένους.

Η Αντίσταση του λαού μας.

Αυτή πρακτικά άρχισε από τους πρώτους συλληφθέντες που αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν την εξουσία της Χούντας. Τα στρατόπεδα χιλιάδων εξορίστων σηματοδοτούσαν μαζική αντίσταση, στο εσωτερικό της χώρας και το εξωτερικό.

Παράνομες αντιδικτατορικές οργανώσεις ανέπτυξαν δράση όλη την περίοδο της δικτατορίας με κοινό στόχο την ανατροπή της, αλλά με διαφορετικές πολιτικές επιδιώξεις στη συνέχεια. Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι όσο αυτή η δραστηριότητα μεγάλωνε, τα στρατόπεδα μειώνονταν και μεγάλωνε ο αριθμός των φυλακισμένων με καταδίκες των στρατοδικείων. Ακόμη, το γεγονός ότι αντιδράσεις αναπτύχθηκαν από αξιωματικούς στο χώρο των Ε.Δ. κυρίως στο Λιμενικό. Όλες αυτές οι δραστηριότητες δεν έγινε κατορθωτό να συντονισθούν σε πολιτικό επίπεδο, όμως συνέβαλαν σε μία ωρίμανση του λαού και της νεολαίας που εκφράσθηκε στο Πολυτεχνείο το 1973 με την παλλαϊκή κινητοποίηση των φοιτητών, της νεολαίας και των εργαζομένων ενώ τα συνθήματα «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία» «Εθνική Ανεξαρτησία», «έξω οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ» σηματοδοτούσαν την κοινωνική αντίληψη και επιθυμία αυτή την χρονική περίοδο 

Ιούλιος 1974

Στις 23 του Ιούλη η Στρατιωτική Φασιστική δικτατορία κατέρρευσε. Η κατάσταση που διαμορφώθηκε ήταν μια συμφωνία, ένας συμβιβασμός της Άρχουσας Τάξης μέσω των πολιτικών της εκπροσώπων, των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ και των ηγετών της Χούντας, με ότι αυτό σηματοδοτεί.

Σήμερα, 49 χρόνια μετά, με το λαό μας να υποφέρει από τις πολιτικές των μνημονίων και ταυτόχρονα να αναζητά λύση είναι σκόπιμο, να κατατεθούν κάποιες σκέψεις από εκείνη την περίοδο που μπορεί να είναι ωφέλιμες, πολύ περισσότερο όταν είναι φανερό ότι ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις ξεπερνιούνται με μέτρα ενάντια στο λαό και τη χώρα.

α) Το δόγμα «ανήκομεν εις την Δύσιν» ή το σημερινό «μέσα στο Ευρώ και την Ε.Ε.» είναι ταυτόσημα με φτώχεια, ανεργία με αυταρχικά αντιδημοκρατικά μέτρα, χωρίς προοπτική.

β) Τίποτα καλό δεν θα υπάρξει από εναλλαγή αστικών κομμάτων στην κυβερνητική εξουσία.

γ) Η διάσπαση του ΚΚΕ το 1968, αντικειμενικά αδυνάτισε το αντιδικτατορικό κίνημα και την προοπτική.

δ) Στήριγμα για το λαό σε κάθε περίπτωση μπορεί να είναι το δικό του οργανωμένο, μαχητικό, μαζικό κίνημα, με περιεχόμενο και χαρακτηριστικά της κάθε συγκεκριμένης περιόδου.

Πολύ σύντομα θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτή η περίοδος, η σημερινή χαρακτηρίζεται και δεν πρέπει να ξεχνιέται από:

-         Τη βασική αντίθεση κεφάλαιο-εργασία

-         Τα μνημόνια τις πολιτικές και δεσμεύσεις, άμεσα και προοπτικά (τα γνωστά μέτρα).

-         Την πολύπλευρη εξάρτηση της χώρας από ιμπεριαλιστικές χώρες και οργανισμούς, εξάρτηση οικονομική, πολιτική, στρατιωτική.

Επόμενα ένα κίνημα, με ένα πλαίσιο προγράμματος που θα συνθέτει την υπεράσπιση των εργατικών δικαιωμάτων και συμφερόντων, την ανατροπή των μνημονίων και την πάλη ενάντια στην εξάρτηση, με αποδέσμευση από την Ε.Ε. και μονομερή διαγραφή του χρέους, μπορεί να είναι η απάντηση στα σημερινά αδιέξοδα.

Ένα κοινωνικο-πολιτικό κίνημα που θα διεκδικήσει και θα επιβάλλει Κυβερνητικές λύσεις που θα υλοποιούν το πλαίσιο προγράμματος που αναφέρθηκε.

Αυτό το έργο είναι υποχρέωση και ευθύνη κυρίως της Κομμουνιστικής Αριστεράς, των Κομμάτων, Κινήσεων και ατόμων αυτού του χώρου, ανάλογα και με το ειδικό βάρος του καθενός.

Η απαλλαγή όλων από απόλυτες αλήθειες, και μονομερείς κοινοβουλευτικές επιδιώξεις, ο διάλογος και η κατάθεση ανοιχτά των ιδεολογικών και πολιτικών εκτιμήσεων μπορεί να συμβάλλουν στην προώθηση αυτού του στόχου.

Ο Βασίλης Καλαματιανός είναι μέλος του Δ.Σ. του Συνδέσμου Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών (ΣΦΕΑ) 1967-1974

πηγή: ergatikosagwnas.gr